Origami

Merhabalar,

Arkadaşımın yazı işlerinde sorumlu olduğu, az sayıda basılan yerel bir dergi için geçen sene origami hakkında bir bilgilendirme yazısı yazmıştım. Sizlerle de paylaşmak istedim. Turna kuşunu yaparken zorlandığınız yerler olursa sorabilirsiniz. Kolay Gelsin ;)



İÇİMİZDE KALAN HEVES: ORİGAMİ

Bir sihir, bambaşka bir dünya…

80’lerde cumartesi sabahları televizyonda gösterilen kâğıt katlama sanatı programını belki de birçoğunuz hatırlar. Programdaki bayan, kâğıttan kuşlar, eşyalar yapar bize de nasıl yapacağımızı anlatırdı. Ben her program öncesi kâğıdımı özenle hazırlar, televizyonun başında heyecanla beklerdim. Ama hiçbir zaman kâğıdımı bir şekle benzetemezdim. Yapılacakları yetiştiremez, şaşkınlıkla elimdeki buruşmuş kâğıdıma bakardım. O günlerden kalan bir heves olsa gerek, geçenlerde izlediğim “Prison Break” adlı dizide katlanarak yapılmış bir turna kuşu görünce anılarım canlandı ve araştırmaya karar verdim. Origami hakkında bilgi edindim ve turna kuşu yapmayı öğrendim. İşte şimdi de bu bilgilerimi sizlerle paylaşacağım. Bir kâğıdın, her katlamada, bir şekilden bambaşka bir şekle sihir gibi dönüşmesini göreceğiz. Belki sizlerin de çocukluk günlerinizden içinizde kalan bir hevestir Origami…

Tarihçe:

Ju-do (denge yolu), ike-bana (yaşatilan cicek) ve kara-te (boş el) sözcüklerinin iki kelimeden oluşması gibi, Origami de Oru (katlamak) ve Kami (kağıt) Japonca sözcüklerinin birleşiminden meydana gelmektedir. Origami büyük gelişimini Japonya’da göstermiş olsa da Çin kökenlidir. Kağıt katlama sanatının, kağıt yapma sanatının çıktığı yerden çıkması da çok normaldir. Çin’de, vefat eden kişiyi mutlu etmek için, cenaze törenlerinde katlanmış kâğıttan para ve diğer bazı eşyalar yapılır ve bunlar tanrılara adanır ya da ölen kişinin öldükten sonra da kullanması için onunla birlikte yakılır veya gömülürmüş. Daha sonraları, katlanan kâğıtla şemsiye, yelpaze gibi, günlük yaşamda kullanılan daha işlevsel eşyalar yapılmaya başlanmıştır. Fakat daha önce de bahsettiğim gibi Origami en ileri düzeyine Japonya'da ulaşmıştır. Japonlar kaliteli kâğıtlara her zaman saygı duymuşlardır. Hatta Japonca’da kâğıt manasına gelen Kami kelimesi, Tanrı kelimesi ile aynı şekilde telaffuz edilir. Kâğıt, Shinto dini törenlerinde ve geleneksel bayramlarda önemli bir rol oynamıştır. Kâğıt ilk üretilmeye başladığı devirlerde çok pahalı ve az bulunan bir materyal olduğu için de Origami daha çok zenginlerin uğraştığı bir sanat olmuş ve daha çok dini törenlerde kullanılıyormuş. Zamanla kâğıt üretme tekniklerinin gelişmesiyle kâğıt üretiminin maliyeti azalmış ve Origami daha geniş kesimlere ulaşma imkanı bulmuştur.

Japonlar şu anda yapılan birçok temel Origami formunu bundan 1200 yıl öncesinde geliştirmişlerdir. Günümüze kadar gelen ve Japoncada “Senbaorizuru” olarak adlandırılan 1000 Turna katlama geleneğinin klasik Japon tarihinin son dönemi olan Heian döneminde (794-1185) başladığı düşünülmektedir. (1000 turna kuşu katlayan kişinin dileklerinin gerçekleşeceğine inanılmaktadır.) Ayrıca, bu dönemde kâğıdın çok değerli olması nedeniyle samuraylar, birbirlerine hediye olarak kâğıdın çiçek şeklinde katlanmasıyla yapılan Noshi süslerini verirlermiş. Aristokrat sınıfının düğün törenlerinde de, bir çeşit Japon içkisi olan “sake”yi, gelin ve damada sunarken bardakları kelebek biçiminde katlanmış kağıtlarla süslerlermiş. Günümüz Japonya’sında görebileceğimiz Noshi güzel bir dekorasyon malzemesi ve hediye paketi süslemesi olarak kullanılmaya devam etmektedir. Paketin üzerine takılan Noshi, onun bir hediye olduğunu belirtir ve ayrıca, hediyeyi alan kişi için iyi dilekleri de sembolize eder. Ancak Noshi'ler artık mağazalardan hazır olarak satın alınmaktadır. Japonya’nın batı dünyasına kapılarının kapandığı Tokugawa döneminde (1600-1868) ise, Origami, artık boş zamanları değerlendiren yaratıcı bir faaliyet olarak yapılmaya başlanmıştır. 1845 yılında basılan Japon derlemesi olan "Kan no Mado"nun bir bölümünde, o dönemde bilinen kırktan fazla katlanmış figürün yapımını gösteren çizimler ve bazı şemalar yer almaktadır.

Günümüzde Origami, sadece Japonların geleneksel sanatı olmaktan çıkmış dünyanın birçok ülkesinde her yaştan ve her meslekten insanın uğraştığı bir hobi, birçok eğitim kurumunun kullandığı öğrenmeyi öğretme aracı olmuştur. Birçok ülkede Origami kulüpleri ve federasyonları açılmıştır.

Origami tarihinde dönüm noktası olan hüzünlü bir olay vardır. Bu olayı da sizlere aktarmak isterim. Hiroşima'da, atom bombasının patlaması sonucunda radyasyon etkileriyle Lösemi hastası olan 11 yaşındaki Sasaki Sadako isimli bir çocuk varmış. İyileşmek için inanışa uygun olarak 1000 tane turna kuşu yapmaya karar vermiş. Fakat küçük vücudunu yiyip bitiren hastlalık ancak 644 tanesini bitirebilmesine izin vermiş. Arkadaşları da onun yerine sayıyı tamamlamış ve cenaze töreninde mezarını turna kuşlarıyla kaplamışlar. Bu olay Hiroşima’da o günün, “Dünya Çocuk Barış Günü” olarak kutlanmasına ve Sadako 'nun Seatle'da bir heykelinin yapılmasına vesile olmuş. Bu nedenle, her sene Ağustos ayının 6'sında kutlanan barış gününde, dünya çapında birçok çocuk tarafından yapılan turna kuşları Hiroşima’ya gönderilir.

Origami:

Origami, kare kâğıt parçalarını kesmeden ve yapıştırıcı kullanmadan, sadece katlayarak, çeşitli figürler oluşturulması olarak ifade edilir. Dikdörtgen kâğıtlardan, hatta kağıt paralardan yapılan modeller de oldukça fazladır. Origami klasik Origami ve parçalı Origami olmak üzere iki çeşittir. Klasik Origami genellikle tek parça kâğıttan yapılmaktadır. Parçalı Origami ise birbirinin benzeri parçaların birleştirilmesiyle oluşturulur ve üç boyutlu geometrik figürler yapılmasında kullanılır. Parça sayısında bir sınır olmayan parçalı Origami tak-çıkar oyuncaklarına benzer ve aynı parçalar kullanılarak birçok değişik figür üretilebilir.

Origami’ye Nasıl Başlarım? Temel Teknikler?

Origami ile ilgili internetten birçok bilgi edinilebilir. Mesela bir kurbağa yapabilmek için önce onun diyagramını bulmak gerekir. Bulunan diyagrama bakarak katlama yapabilmek için ise o diyagramı okumayı da öğrenmeliyiz. Diyagramlar kurbağa olsun, tavşan olsun bir Origami modelinin nasıl yapılacağını adım adım gösteren şemalardır. Bu diyagramlar kâğıtların hangi sırayla katlanacağını gösterirken, bir takım semboller ve çizgi türleri kullanırlar. Katlama biçimlerinin teknik isimleri vardır. Örneğin, kesikli çizgiyle gösterilen katlama "valley fold" katlamadır. Kesikli çizgi bize kâğıdın içeri doğru katlanması gerektiğini gösterir. Kesikli ve noktalı çizgi gördüğümüz zaman ise bu "mountain fold"dur ve görünce, tersi yönde katlamalıyız. Bu şekilde katlama yöntemleri olduğu gibi kâğıdı açmamızı ya da modeli ters çevirmemizi söyleyen işaretler de vardır.

İşaret dilini öğrendikten sonra diyagramları okumaya başlarız. Artık içe mi dışa mı katlayacağımızı, neresini çevirip neresinden tutacağımızı biliriz. İşi öğrenmiş olduğumuza inanarak kâğıdımızı alır, diyagramımızı önümüze açarız. Ve bir de bakarız ki, akım şeması düz bir kâğıttan başlayacağına neredeyse yarıya kadar gelmiş bir Origami şekliyle başlıyor. Şeklin altına bakınca da "bir preliminary base yapın" dediğini görürüz. Demek ki diyagramı okumayı öğrendikten sonra, bir de temel teknikleri, "base"leri öğrenmek gerekiyor ya da en azından onların yapımını anlatan diyagramı da bulmak gerekiyor. Gözünüz korkmasın, öğrenilmesi gereken 5-6 tane base var (preliminary base, bird base, waterbomb base, fish base vb.). Birçok model bu temel aşama inşa edildikten sonra yapılan modifikasyonlarla şekillendirilir. Örneğin "bird base" ile birçok kuş ve böcek modeli yapılabildiği gibi çok güzel bir çiçek modeli de yapılabilir.

Çağdaş Origami

Son 25 yılda Origami sanatına yeni materyaller, yeni metodlar ve yeni fikirler girmiştir. Geçmişin basit hayvan ve çiçeklerine, anatomik olarak doğru, bacakları ve dişleri olan hayvanlar, böcekler eklenmiştir. Shafer isimli bir Origamici Star Trek uzay gemisi Enterprise'in modelini yapmıştır. Bu model 72 diyagramdan ve 11 sayfa açıklamadan oluşmaktadır. Shafer’in bu modeli tasarlaması 1 ay sürmüş ve denilene göre orta düzey bir katlayıcı ancak 1 haftada bu diyagramlara bakarak inşa edebilirmiş modeli. Başka bir Origami tasarımcısı Robert Lang ise bilgisayar yardımıyla 8 bacaklı, kuyrukları, kıskacı ve anteniyle anatomik olarak gerçeğine birebir uygun bir istakoz tasarlamayı başarmıştır. Kağıttan uçak yapmak ise Origaminin kelime anlamına uygun gibi gelse de sanattan çok bilime giren bir konudur. Hatta konu doğrudan aerodinamikle ilgilidir. Uçak yapımına ilginiz var ise, TÜBİTAK yayınlarından "Katla ve Uçur" isimli kitabı okuyabilirsiniz. İnternette geleneksel metotlar kullanarak yapılan birçok modelle karşılaşabilirsiniz. Kayık, gemi, uçak, araba gibi araçların yanında; rüzgârgülü, kalemlik, küllük, vazo gibi yararlı aletler; penguen, turna kuşu, sincap, çekirge gibi canlılar ve bir Jurassic Park kurulabilecek kadar dinozor modeli bulabilirsiniz. Başlangıç katlamalarında size yardımcı olabilecek olan http://www.Origami-club.com/en sitesini ziyaret edebilirsiniz. Katlamaları diyagram olarak görmenin yanında her bir katlamanın nasıl yapılacağını animasyon şeklinde de izleyebilirsiniz.

Hepinize güzel günler dilerim.

Kaynaklar:
http://www.tr.emb-japan.go.jp
http://Origamisan.org
http://tr.wikipedia.org/wiki/Origami

Turna Kuşu Yapımı:



1-Kare şeklindeki kâğıdımızı şekildeki gibi ikiye katlıyoruz.
2-Oluşan ters üçgeni sola doğru tekrar ikiye katlıyoruz.
3-Şekildeki üçgende sol taraftaki ucun tek katını sağ alttaki uca katlayıp açarak kat izi oluşturuyoruz.
4-Kat izi olarak oluşturduğumuz çizginin alt ucunu tutarak yukarı sağa doğru açıyoruz ve bir kare elde ediyoruz.
5-Kâğıdımızı sağa doğru ters çeviriyoruz.
6-4’üncü adımdaki işlemleri tekrarlayacağız. Sağ taraftaki üçgeni karenin yarısını kaplayacak şekilde katlayıp açarak kat izimizi oluşturuyoruz. Daha sonra kat izi olarak oluşturduğumuz çizginin alt ucunu tutarak yukarı sola doğru açıyoruz ve bir kare elde ediyoruz.
7-Kâğıdımızı şekil 7’deki gibi katlayıp açarak kat izlerimizi oluşturacağız. Sağ ve sol taraftaki uçları ortadaki çizgiye kadar katlıyoruz. Daha sonra yukarıda kalan üçgeni de kendimize doğru katlıyoruz ve hepsini açıyoruz.
8-Oluşan kat izleri doğrultusunda alt ucun bir katını arkaya doğru açıyoruz.
9-Açtıktan sonra kat izleri doğrultusunda sağ ve sol kenarları içeri doğru şekildeki gibi katlıyoruz.
10-Kâğıdımızı ters çeviriyoruz.
11-7, 8 ve 9’uncu adımları tekrarlıyoruz.
12-Sağ ve sol taraftaki köşeleri orta çizgiye gelecek şekilde katlıyoruz.
13-Katladığımız şekli sağ ve sol alt uçlar yukarıya doğru katladığımızda kenarlarla üst üste paralel gelecek şekilde katlıyoruz. Şekil 13’teki gibi kat izi oluşturacağız, bunun için 12. ve 13. adımdaki katlamalarımızı tekrar açıyoruz.
14-Sol tarafın tek katını sağa doğru çeviriyoruz ve alt ucu yukarı doğru ters olarak çeviriyoruz ve sağa çevirdiğimiz tek katı tekrar sola çeviriyoruz. Böylece alt uç iki katın arasından yukarıya doğru katlanmış oluyor. Sağ tarafı da aynı şekilde katlıyoruz. Kuşumuzun kafasını yapmak içinse, sol uçtaki noktayı iki katın arasından aşağıya doğru eğimli bir şekilde katlıyoruz.
15-Kanatlar için üst üçgen iki yandan aşağı doğru katlanabilir ya da elimizle aşağı doğru çekmemiz yeterli olacaktır.
16-Kuşumuzu uçurmak için boyun bölgesinden kanatların başlangıç yerini de tutacak şekilde tutuyoruz ve kuyruğunu sağa doğru çekiyoruz. İşte uçan kuşumuz…


Not: http://www.origamisan.org/diyagramlar/koepek-katliyoruz (Bu köpek de çok şeker)